Formin Akter ကို ကျွန်မပထမဆုံး တွေ့ဆုံခဲ့ချိန်မှာ သူမက Helen Keller နဲ့ပတ်သက်ပြီး စကားတွေ ပြောချင်ခဲ့တယ်။

အသက် (၁၈) နှစ် အရွယ် Formin က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းထဲက ဝါးတဲထဲမှာ ပလတ်စတစ် ထိုင်ခုံပေါ်မှာ ထိုင်နေခဲ့တယ်။ သူမနဲ့ သူမရဲ့ မိသားစုဝင်တွေက သူတို့ရဲ့ ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် သိန်းပေါင်းများစွာလိုပဲ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှု၊ အဓမ္မပြုကျင့်မှုနဲ့ မီးရှို့ဖျက်ဆီးမှု ဖြစ်စဉ်တွေကနေ ထွက်ပြေးလာခဲ့သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

Formin ကတော့ သူမကို စေ့ဆော်လှုံ့ဆော်နိုင်သူလို့ မှတ်ယူထားတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံက မျက်မမြင်၊ နားမကြား ဒုက္ခိတ စာရေးဆရာမ Helen Keller နဲ့ ပတ်သက်ပြီး စကားတွေ ပြောချင်နေတာပါ။ ပြီးတော့ သူမရဲ့ နောက်ထပ် သူရဲကောင်းတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံက တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဗယ်လ်ဆုရှင် Malala Yousafzai အကြောင်းတွေ ပြောချင်နေခဲ့တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရခိုင်ပြည် မြောက်ပိုင်းမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုဖြစ်စဉ်တွေကြားမှာ သူမရဲ့အိမ် မီးရှို့ခံရပြီး မီးလောင်ဖျက်ဆီးသွားတဲ့ သူမရဲ့ စာအုပ်တွေ အကြောင်းလည်း ပြောချင်နေတယ်။ ရှေ့နေဖြစ်ချင်တဲ့ သူမရဲ့ အိပ်မက်အကြောင်းနဲ့ ပညာရေးချို့တဲ့နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာမိန်းကလေးတွေကို စေ့ဆော်လှုံ့ဆော်ချင်တဲ့ သူမရဲ့ အိပ်မက် အကြောင်းလည်း ရင်ဖွင့်ပြခဲ့တယ်။

ကျွန်မက တစ်နှစ်နီးပါးလောက် ဒုက္ခသည်စခန်းထဲကို ခရီးတွေ ထပ်နေအောင် သွားပြီး Formin နဲ့ သက်တူရွယ်တူရှိတဲ့ အဓမ္မပြုကျင့်မှုကနေ အသက်ဆက်ရှင်နေသူတွေ၊ လိင်အကြမ်းဖက်ခံရသူတွေကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့တယ်။ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းထဲမှာ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ မိန်းကလေး အများစုက သူတို့ရဲ့ ဝါးတဲတွေထဲမှာ ချက်ပြုတ်၊ ကလေးထိန်း၊ မိသားစုဝင်တွေကို ပြုစုစောင့်ရှောက်တဲ့ အလုပ်တွေကိုပဲ လုပ်နေတာ တွေ့ရတယ်။ အများစုက ကာလကြာရှည် ဖိနှိပ်ခံလာရတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းက ဖြစ်တာကြောင့် ဒုက္ခသည်စခန်းထဲမှာ ရှိတဲ့ အများစုက ပညာမတတ်ကြဘူး။ အနည်းအကျဉ်းသာ ပညာသင်ဖို့ စီမံခန့်ခွဲနိုင်ခဲ့ပြီး၊ ဗမာစကားကိုလည်း တခါတလေသာ ပြောကြတယ်။

Formin လို အခြားတစ်ယောက် ကျွန်မဘယ်တုန်းကမှ မတွေ့ခဲ့ဘူး။ ရှက်ပြုံးတွေနဲ့ တခါတလေမှာ သူမရဲ့ မျက်နှာကို ပေါင်ခွင်ပိုင်းကို ထည့်ပြီး စာအုပ်နဲ့ ပညာရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိတ်ထက်သက်ပြင်းပြမှုတွေကို ပြောပြတယ်။ သူမက နိုင်ငံမဲ့ဖြစ်ပြီး ပညာရဲ့တန်ဖိုးကို မြဲမြံစွာ ဆုပ်ကိုင်ထားသူဖြစ်တယ်။ သူမက မြန်မာနိုင်ငံမှာ လူမဆန်မှုတွေကို မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ တွေ့ခဲ့ပေမယ့်လည်း တွေးခေါ်စဉ်းစားတတ်တဲ့ လူတစ်ယောက်ဖြစ်ဖို့ သန္နိဌာန်ချထားသူ တစ်ဦးဖြစ်တယ်။

သူမမှာ အရေးကြီးတဲ့ အကြောင်းအရာတစ်ခု ပြောစရာရှိတယ်ဆိုလို့ ကျွန်မနဲ့ ရိုက်တာသတင်းဌာနရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ တာဝန်ခံ Antoni Slodkowski တို့က သူမကို ချက်ချင်းသွားတွေ့ခဲ့တယ်။ သူမရဲ့ ပြောပြချက်တွေက အထူးသတင်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ဒီဇင်ဘာလမှာ ရေးသားထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်။

သူမနဲ့ ပတ်သက်ပြီး လအနည်းငယ်မှာ ပိုပြီးလေ့လာသိရှိလာခဲ့တဲ့နောက်မှာ သူမရဲ့ ဘဝဇာတ်ကြောင်းက ပိုပိုပြီး ထူးခြားမှတ်သားဖွယ် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ သူမက အဆင်းရဲဆုံး ရခိုင်ပြည်နယ်က ဝေလံခေါင်ဖျားတဲ့ ကျေးရွာတစ်ရွာက လာခဲ့သူပါ။ ပြီးတော့ သူမက ကိုယ့်ဟာကိုယ် အင်္ဂလိပ်စာတတ်အောင် သင်ထားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ အနည်းငယ်ထဲက တစ်ယောက်လည်း ဖြစ်တယ်။ ဒုက္ခသည်စခန်းထဲမှာ ရှိနေတဲ့ အဓမ္မပြုခံခဲ့ရသူတွေနဲ့ လိင်အကြမ်းဖက်ခံရသူတွေကို အကြံပြုလမ်းညွန်ပေးခဲ့သူတစ်ဦး ဖြစ်ပြီး၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်က တက္ကသိုလ်မှာ ပညာသင်ဖို့ ရွေးချယ်ခံရသူ ၂၅ ဦးထဲက တစ်ဦးလည်း ဖြစ်တယ်။

သူမရဲ့ ဇာတ်ကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နောက်ထပ်အကြောင်းအရာတွေကိုလည်း စုစည်းနိုင်ဖို့ ကျွန်မ ကြိုးစားခဲ့တယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်းများစွာက နော်ဝေးနိုင်ငံကို ဒုက္ခသည်အဖြစ် ရောက်ရှိသွားတဲ့ သူမရဲ့ ဦးလေးဆီကိုလည်း အကူအညီရယူပြီး ကျွန်မသွားခဲ့တယ်။ ပြန့်ကျဲနေတဲ့ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ Formin ရဲ့ ဆရာတွေနဲ့တွေ့ခဲ့ပြီး၊ အဲဒီထဲမှာ Malala အကြောင်းကို ပထမဆုံး ပြောပြခဲ့သူလည်း ပါဝင်တယ်။

၂၀၁၇ ခုနှစ် မတ်လမှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း စာမေးပွဲမှာ Formin ရဲ့ ကျောင်းက ကျောင်းသူ ၁၅၀ စာမေးပွဲဝင် ဖြေဆိုခဲ့တာမှာ Formin အပါအဝင် (၄) ယောက်သာ စာမေးပွဲအောင်ခဲ့တယ်လို့ ကျွန်မသိခဲ့ရတယ်။

Formin နဲ့အတူတူ ကြီးပြင်းခဲ့သူတွေက သူမရဲ့ စိတ်ဓါတ်ကြံ့ခိုင်မှု၊ အင်္ဂလိပ်နဲ့ သင်္ချာဘာသာရပ်တွေမှာ ပင်ကိုစွမ်းရည် ရှိမှုတွေကို ပြောပြပြီး၊ အဲဒါတွေက စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုလို့ ဆိုတယ်။

မိတ်ဆွေတွေနဲ့ မိသားစုဝင်တွေကတော့ Formin ရဲ့ အစ်မဖြစ်သူ Nur Jahan ကလည်း စိတ်ဓါတ်ကြံ့ခိုင်မှုနဲ့ ထက်မြက်မှုအပိုင်းတွေမှာ Formin နဲ့အတူတူပဲလို့ ပြောပြကြတယ်။ သူတို့ ညီမနှစ်ယောက်လုံး ကောလိပ် အတူတူ သွားတက်ကြမယ်ဆိုပြီး ကလေးဘဝကတည်း ကတိကဝတ် ပြုခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ မိသားစုဝင်တွေကတော့ Nur Jahan ကို ကောလိပ်ပို့မယ့်အစား အိမ်ထောင်ပြုပေးဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြတယ်။

Nur Jahan ကို ကျွန်မအင်တာဗျူးတုန်းက သူမရဲ့ ခင်ပွန်းဖြစ်သူ သူမနားမှာ ထိုင်ခွင့်ရဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ပြီး၊ သူမရဲ့ ယောက္ခမ မိသားစုဝင်တွေက တဲထဲက အကန့်ရဲ့ နောက်ကနေ ကြည့်နေခဲ့တယ်။ ကျွန်မက သူမနဲ့ Formin တို့နှစ်ယောက် ကောလိပ်ကို အတူတူသွားတက်ကြမယ်ဆိုတဲ့ အိပ်မက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးတော့ Nur Jahan စငိုပါတော့တယ်။ သည်းမဲ့တဲ့ မိုးစက်တွေက တဲရဲ့ အမိုးပေါ်ကို တဖြန်းဖြန်းကျလာချိန်မှာ Nur Jahan က သူမရဲ့ မျက်ရည်စက်တွေကို ခေါင်းစည်းပုဝါလေးရဲ့ အစွန်းစနဲ့ သုတ်ပစ်ခဲ့တယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့လတွေမှာ ကျွန်မတို့ စကားတွေပြောဆိုပြီးတဲ့နောက် Formin ရဲ့ ယုံကြည်မှုတွေ ပိုပြီး မြင့်မားလာတာကို တွေ့လိုက်ရတယ်။ ကောလိပ်မှာ ဂျင်းဘောင်းဘီဝတ်၊ နှုတ်ခမ်းနီဆိုး၊ ခေါင်းခြုံပုဝါကို ပင်အပ်တွေနဲ့ ထိုးပြီး သပ်သပ်ရပ်ရပ် ဝတ်ဆင်ထားပြီး မိတ်ဆွေသစ်တွေကို လမ်းရမ်းပြရင်း ကျွန်မဆီကို လျှောက်လှမ်းလာခဲ့တယ်။ သူမရဲ့ မိတ်ဆွေသစ်တွေမှာ သူမကို Farsi စကားသင်ပေးနေတဲ့ အာဖဂန်က ဒုက္ခသည် မိတ်ဆွေတွေလည်း ပါတယ်လို့ Formin က ပြောတယ်။

သူမက ကရာတေးနဲ့ ဂီတာကို လေ့လာသင်ယူနေပြီး၊ သူမ နှစ်သက်ကြည်ညိုတဲ့ အိန္ဒိယန်း - အမေရိကန် ဆရာမနဲ့ ပတ်သက်ပြီး “သူမရဲ့ အင်္ဂလိပ်စာက သိပ်ကိုကောင်းတာ၊ ကျွန်မလည်း သူမလို ပြောတတ်ချင်တယ်” လို့ ပြောပါတယ်။

ဒါပေမယ့် တစ်ချို့ဟာတွေတော့ ပြောင်းလဲမသွားဘူး။ သူမ အကြိုက်ဆုံး စာအုပ်ဖြစ်တဲ့ Charlotte Bronte ရဲ့ "Jane Eyre" စာအုပ်ကို စာကြည့်တိုက်မှာ ပြပြီး၊ Erye ရဲ့ ဘဝမှာ ပညာရေးရဲ့ အရေးပါခဲ့ပုံကို ပြောပြခဲ့တယ်။

Formin အကြောင်း ဆောင်းပါးကို Reuters မှာ ရေးသားထုတ်ဝေပြီး ခဏအကြာမှာပဲ Malala က ဆောင်းပါးရဲ့ link နဲ့ အတူ Retweet လုပ်ခဲ့တာကတော့ Formin ရဲ့ စိတ်ကို လှုပ်ရှား ပီတိဖြာစေခဲ့တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာတုန်းက ကျောင်းစာသင်ခန်းထဲမှာ ဆရာက Malala ရဲ့ ဘဝဇာတ်ကြောင်းကို ပြောပြခဲ့တဲ့အချိန်မှာ အာရုံစူးစိုက်ပြီး နားထောင်နေခဲ့မိတာကို သူမ သတိရနေတယ်။ အခု အဲဒီ Malala က သူမရဲ့ ဘဝဇာတ်ကြောင်းကို ဖတ်နေတယ်ဆိုတဲ့ အဖြစ်အပျက်က သူမ အတွက် အရမ်းကို စိတ်ကူးယဉ်ဆန်လွန်း နေတယ်။

“ကျွန်မ ဘယ်လိုခံစားနေရလဲဆိုတာ မရှင်းပြတတ်ပါဘူး” Formin က ကျွန်မဆီစာပို့တယ်။ “သူမ [Malala] ကို ကျွန်မချစ်တယ်ဆိုတာ ရှင်သိပါတယ်”

ပညာသင်နှစ်ရဲ့ နှစ်ဝက် ခဏနားရတဲ့ အချိန်ကျရင် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ ပရဟိတလုပ်နေတဲ့အဖွဲ့တွေ အတွက် ဘာသာပြန် အလုပ်အချို့ လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတယ်လို့ Formin က ဆိုတယ်။ အရင်က တစ်နှစ်စာ အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ငွေတွေကတော့ Nur Jahan ရဲ့ မင်္ဂလာဆောင်အတွက် ကုန်သွားတယ်လို့ သူမ ပြောတယ်။

Zeba Siddiqui ရေးသားသည့် A Rohingya girl’s journey from refugee camps to college ကို ယျာတင် (ရိုဟင်းသား) က ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ထားသည်။